Dlaczego TESTY w doradztwie zawodowym krzywdzą?

Do stworzenia tego wpisu zainspirowała mnie moja Mentee – studentka  Poradnictwa Zawodowego i Coachingu Kariery Uniwersytetu Wrocławskiego, która w ramach programu Mentoring UWr zgłosiła się do mnie po wiedzę i inspirację z obszaru doradztwa zawodowego.

Podczas pierwszego naszego spotkania, ów studentka nie mogła wyjść z podziwu, usłyszawszy, że ja jako praktyk,
diagnozuję Klienta w rozmowie doradczej wyłącznie na postawie rozmowy. Nie używam żadnych testów, a moimi głównymi metodami wspierającymi proces pracy z klientem są narzędzia coachingowe.

Rolę coachingu wraz z narzędziami omawiam podczas szkoleń online, dostępnych tutaj: 

1. https://csipz.pl/produkt/rola-coachingu-w-pracy-doradcy-zawodowego/
2. https://csipz.pl/produkt/praca-z-klientem-z-uzyciem-narzedzi-coachingowych/

Studenci, przyszli doradcy zawodowi przerabiają masę testów, od osobowościowych przez kompetencyjne, po badające
predyspozycje zawodowe. Testy wiedzy, testy psychologiczne, testy zdrowia, testy inteligencji, testy osobowości … testy, testy i jeszcze raz testy.

Czy człowiek, który myśli, czuje, ma potrzeby, pragnienia, marzenia, talenty, obawy i lęki – może być zdiagnozowany testem?Czy test, to właściwe narzędzie, które wskaże kierunek kariery?

Test może i „wyłoni” jakiś element osobowości, nazwie go jakimś ładnym kolorem np. niebieskim i dopisze cechy Twojego profilu zawodowego, z którymi będziesz usiłował się podświadomie utożsamiać. Zupełnie jak w horoskopie.

 Twój typ osobowości to kolor niebieski. Idealnie sprawdzisz się w samodzielnych stanowiskach, ale unikaj współpracy osobowości o kolorze czerwonym.  Nie dogadacie się. Jesteś skrupulatny i można ci zaufać. Dobrze sprawdzisz się w pracy indywidualnej, ale praca zespołowa nie sprawia ci większej trudności. Słabo adoptujesz się do zmian.

• I co takiego dowiedziałeś się o sobie?
•  Jaką ścieżkę kształcenia wybrać?
•  Jaki zawód będzie dla Ciebie odpowiedni?
•  Jak możesz wzmacniać swoje kompetencje?
•  A właściwie to jakie Ty masz kompetencje? 
• Na ile informacja jakim kolorem osobowości jesteś ułatwiła Ci podjęcie decyzji względem swojej kariery?
•  Jak czujesz się z informacją, że jesteś kolorem niebieskim? Co takiego informacja ta wniosła w Twoje życie?

Zrozumiem testy przeprowadzane na robotach i sztucznej inteligencji, która prędzej czy później na stale rozgości
się w naszej codzienności. Badane są integracje z komunikatami, opcje sterowania, kontrolowanie poleceń i odczytywanie kodów. Tak testować można przedmiot, który choćby miał ludzkie zachowania i wygląd – to wciąż tylko przedmiot. (Robot Sophia – wybacz!)

Człowieka natomiast nie można, a na pewno nie powinno się „testować”. Bo choć najlepsze testy wskażą nam predyspozycje zawodowe, to żaden nie zapyta:

•  Jakie masz obawy?
•  Co czujesz, gdy myślisz o swojej obecnej pracy lub szkole?
•  Jakie emocje Tobą kierują przy wyborze nowego miejsca pracy?
• Skąd wynika chęć zmiany?
• Co jest dla Ciebie ważne?
• Jakie masz oczekiwania?

Ok, zostawmy już te potrzeby, uczucia i emocje, których testy nie uwzględniają generując wynik. Zobaczmy jak sprawa z
testami wygląda w szkole.

Zastanów się teraz jaką wartość daje wynik z testu predyspozycji lub preferencji zawodowych ucznia, w sytuacji, gdy tę samą informację otrzymało 40 % dzieciaków w 30 osobowej klasie?

Mama mi zawsze powtarzała, że jestem wyjątkowa. A okazuje się, że Kasia, Danusia, Krzysiek, Robert, Dominika, Ola …itd.
też mają takie talenty jak ja?!

Kilkunastu uczniów niczym się nie wyróżnia? Są podobni pod względem jakiegoś zbioru cech, wymyślonego przez pseudo
psychologa, który zapomniał, że każdy jest odrębną jednostką. Niepowtarzalnym „zbiorem” cech, emocji, upodobań, zainteresowań i potrzeb.

Dlaczego zatem Doradca Zawodowy wyrządza krzywdę młodej osobie, podsuwając jej do wypełniania testy?

• Wyniki testów uogólniają człowieka i jego osobowość
• Test „nie bierze pod uwagę” sytuacji społecznej i ekonomicznej badanego
• Pytania mogą być źle zinterpretowane, a wyniki przekłamane
• Test „nie bierze pod uwagę” uczuć i emocji czy samopoczucia, które towarzyszy w momencie wypełniania go
• Testy nie dają konkretnych porad, wskazówek i uwag
• Testy nie zweryfikują szczerości w odpowiedziach
• Testy są przyczyną uprzedzeń do doradztwa zawodowego
• Testy „zamykają” człowieka, narzucając mu określone wybory
• Testy ograniczą myślenie i postrzeganie
• Testy nie dają jednoznacznych wyników
• Testy są bezwartościowym „wypełniaczem czasu”
• Źle sformułowane pytania mogą być odebrane jako atak lub naruszenie prywatności
• Prawdopodobieństwo zgodności to wyłącznie suma pewnych punktów

O jakich testach mowa?

O tych ogólnodostępnych kwestionariuszach, które powielane są przez lata. O tych testach, które mało ambitny doradca nadrukował na zapas, przechowuje je w teczce i wyciąga w razie „niebezpieczeństwa”. O tych testach, które dostępne są w Internecie, po wpisaniu hasła w wyszukiwarce „doradztwo zawodowe testy”. O tych testach, które nigdy nie doczekały się indywidualnej interpretacji.

Czy wszystkie testy wyrządzają krzywdę?

Pewnie nie.

Jest kilka metod, które są nieco bardziej zaawansowane w swojej metodzie badawczej, ale dzięki temu klient lub
uczeń otrzymuje szczegółową analizę swojego charakteru/osobowości/predyspozycji itp. Warunek jest jeden: Wynik testu powinien być omówiony z trenerem – ekspertem.

Przykładem takich takich badań to test StrengthsFinder (Instytut Gallupa). W dużym uproszczeniu, badanie pozwala określić TOP 5 talentów z grupy: wykonawczej, relacyjnej, wpływu czy strategicznego myślenia. Wynik ten wskaże, czy praca, która jest obecnie wykonywana, daje najlepsze możliwości rozwoju i sukcesu albo czy badany wystarczająco inwestuje w swoje talenty, żeby w swojej obecnej pracy odnieść sukces.

Kolejną rekomendacją, tym razem z polskiego podwórka jest badanie FRIS. Jak pisze autor:

„FRIS^® trafnie określa i opisuje Twój naturalny sposób myślenia oraz działania. Pokazuje, jak najlepiej wykorzystać naturalne predyspozycje – w pracy, w relacjach, w rozwoju osobistym.

Nazwa modelu stanowi skrót pierwszych liter słów: FAKTY, RELACJE, IDEE, STRUKTURY. Definiuje ona cztery perspektywy
poznawcze, które z kolei służą do opisu Stylów Myślenia i Stylów Działania. To badanie, którego wynik w formie raportu jest zawsze omawiany przez trenera FRIS^®. Badanie można wykonać w Centrum Szkoleń i Promocji Zatrudnienia, które jako partner FRIS^® posiada licencję oraz współpracującego certyfikowanego trenera.
Badanie (w promocyjnej cenie do końca lutego) można zamówić tutaj: https://csipz.pl/produkt/badanie-fris/

Słowem podsumowania, kieruję pytanie ku refleksji do doradców zawodowych:

Masz złe samopoczucie, któremu towarzyszy ból i zaburzenia funkcjonowania.

Czy chciałbyś, aby lekarz zlecił Ci wykonanie testu na papierze i na tej postawie dokonał diagnozy i rozpoczął leczenie?